Egzamin na tłumacza przysięgłego

Ministerstwo Sprawiedliwości w Warszawie – to tutaj odbywa się egzamin na tłumacza przysięgłego.

Egzamin na tłumacza przysięgłego to dla wielu osób cel, do którego prowadzi wiele lat nauki, praktyki i pracy nad językiem. Z jednej strony jest to wymagające wyzwanie formalne, z drugiej – zawodowy kamień milowy, otwierający drogę do samodzielnego wykonywania zawodu zaufania publicznego.

W tym przewodniku przedstawiam najważniejsze informacje dotyczące egzaminu na tłumacza przysięgłego – jak wygląda, jak się do niego przygotować, z jakimi materiałami warto się zapoznać i na co zwrócić szczególną uwagę w trakcie nauki. Wszystkie przedstawione tu wskazówki oparte są na moim doświadczeniu zawodowym jako tłumacza przysięgłego języka angielskiego w Warszawie.

Jakie są wymogi, aby przystąpić do egzaminu na tłumacza przysięgłego?

Aby przystąpić do egzaminu na tłumacza przysięgłego, należy posiadać tytuł magistra. Jeżeli jest to tytuł magistra studiów filologicznych, kandydat lub kandydatka może bez dodatkowych kursów przystąpić do egzaminu państwowego organizowanego przez Ministerstwo Sprawiedliwości.

W przypadku osób, które ukończyły studia inne niż filologiczne, konieczne jest wcześniejsze ukończenie studiów podyplomowych dla tłumaczy. Choć na pierwszy rzut oka może to wyglądać jak dodatkowe utrudnienie, w praktyce często okazuje się atutem. Absolwenci prawa czy ekonomii posiadają bowiem wiedzę kierunkową, która później procentuje w pracy tłumacza przysięgłego. Gros tekstów tłumaczonych w tym zawodzie dotyczy właśnie zagadnień prawnych i gospodarczych – dlatego tłumacz, który rozumie te teksty merytorycznie, ma dużą przewagę na starcie.

Po spełnieniu wymogów formalnych można przystąpić do egzaminu państwowego na tłumacza przysięgłego. Po jego złożeniu z wynikiem pozytywnym kandydat zostaje wpisany na listę tłumaczy przysięgłych prowadzoną przez Ministra Sprawiedliwości. Dopiero od tego momentu może wykonywać zawód tłumacza przysięgłego, dokonywać tłumaczeń poświadczonych i posługiwać się pieczęcią tłumacza przysięgłego.

Jak wygląda egzamin na tłumacza przysięgłego?

Egzamin na tłumacza przysięgłego składa się z dwóch części – pisemnej i ustnej.

Część pisemna egzaminu

Część pisemna obejmuje tłumaczenie czterech tekstów – dwóch na język polski i dwóch na język obcy.
W każdej parze językowej jeden tekst ma charakter prawniczy, a drugi – choć nie jest typowo prawniczy – zazwyczaj „ociera się” o ten obszar tematyczny.

Na wykonanie zadania przewidziano cztery godziny. Dla wielu kandydatów to właśnie czas okazuje się największym wyzwaniem – szczególnie przy niewielkim doświadczeniu oraz naturalnym stresie towarzyszącym egzaminowi. Oprócz bardzo dobrej znajomości języka obcego potrzebne są więc także umiejętności praktycznego przekładu i swoboda w pracy z tekstami prawnymi.

Część ustna egzaminu

Druga część to egzamin ustny, również złożony z czterech tłumaczeń: dwóch z języka obcego na polski i dwóch w drugą stronę.
W każdą stronę wykonuje się jedno tłumaczenie a vista oraz jedno konsekutywne.

Tłumaczenie a vista polega na tym, że tłumacz patrzy na tekst w języku źródłowym i od razu przekłada go ustnie na język docelowy – niejako „czytając” tekst w tłumaczeniu. Tego rodzaju przekład występuje często przy czynnościach notarialnych, podczas odczytywania aktów lub protokołów.

Tłumaczenie konsekutywne bywa mylone z tłumaczeniem symultanicznym, ale są to dwa różne rodzaje tłumaczeń ustnych. W przypadku tłumaczenia konsekutywnego tłumacz przekłada fragmenty wypowiedzi po ich zakończeniu – mówca robi przerwy, a tłumacz odtwarza treść w języku docelowym. Wymaga to dużej koncentracji, pamięci i umiejętności notowania.

Tłumaczenia symultaniczne nie wchodzą w zakres pracy tłumacza przysięgłego – wymagają innego warsztatu i są domeną tłumaczy konferencyjnych.

Jak przygotować się do egzaminu na tłumacza przysięgłego?

Przygotowanie do egzaminu na tłumacza przysięgłego wymaga przede wszystkim determinacji, konsekwencji i dużej samodyscypliny. Z mojego doświadczenia wynika, że egzamin zdawały przede wszystkim osoby, które poświęciły się przygotowaniom w pełni.

„Oczywistą oczywistością” jest doskonała znajomość zarówno języka obcego, jak i ojczystego. To absolutna podstawa. Ale sama znajomość języka nie wystarczy – potrzebna jest również biegłość w tłumaczeniu, umiejętność pracy z tekstem prawnym oraz znajomość terminologii i stylu języka prawniczego.

Osobom, które nie ukończyły specjalizacji tłumaczeniowych, nie polecam podejścia „samodzielnie przygotuję się do egzaminu”. Jest to oczywiście możliwe, ale studia podyplomowe dla tłumaczy przysięgłych dają bardzo solidne podstawy praktyczne i teoretyczne.

Ze swojej strony mogę polecić studia podyplomowe IPSKT (Interdyscyplinarne Podyplomowe Studium Kształcenia Tłumaczy) prowadzone przez Instytut Lingwistyki Stosowanej Uniwersytetu Warszawskiego. To dwusemestralne studia realizowane we współpracy z Polskim Towarzystwem Tłumaczy Przysięgłych i Specjalistycznych TEPIS. W ich ramach uczestnicy zdobywają wiedzę z zakresu systemów prawa polskiego, angielskiego i amerykańskiego, technik przekładu oraz wymogów formalnych. Istotnym elementem są także zajęcia warsztatowe, które pozwalają przećwiczyć umiejętności praktyczne.

Takie studia nie tylko porządkują wiedzę, ale też pomagają zrozumieć specyfikę pracy tłumacza przysięgłego. To dobry punkt wyjścia do dalszego doskonalenia warsztatu.

Przygotowanie do egzaminu ustnego – praktyczne wskazówki

Egzamin ustny na tłumacza przysięgłego to dla wielu kandydatów najbardziej stresujący etap całego postępowania. Wymaga nie tylko bardzo dobrej znajomości języka, ale też umiejętności szybkiego myślenia, odporności na stres i zachowania płynności wypowiedzi.

Tłumaczenie a vista polega na tym, że kandydat otrzymuje tekst w języku źródłowym i na bieżąco przekłada go ustnie na język docelowy. Nie ma czasu na wcześniejsze zapoznanie się z treścią, więc liczy się umiejętność szybkiego rozumienia i przekazywania sensu. Ćwiczenie tej techniki można rozpocząć samodzielnie – wystarczy sięgnąć po tekst prawniczy i spróbować „czytać” go w tłumaczeniu na głos.

Tłumaczenie konsekutywne to natomiast przekład ustny fragmentów wypowiedzi po ich zakończeniu. Wymaga dobrej pamięci i sprawnego notowania – warto więc wypracować własny system skrótów i symboli. Pomocne może być także nagrywanie siebie podczas ćwiczeń i analiza błędów, zarówno językowych, jak i merytorycznych.

Egzamin ustny wymaga nieco innego przygotowania niż część pisemna, ale jego istotą również jest rozumienie tekstu, a nie mechaniczne przekładanie słów. Dobrze jest więc regularnie ćwiczyć z autentycznymi materiałami – np. fragmentami aktów notarialnych, postanowień sądowych czy dokumentów urzędowych.

Materiały zalecane do przygotowania do egzaminu na tłumacza przysięgłego

Jednym z kluczowych elementów przygotowania do egzaminu jest praca z odpowiednimi materiałami. Dobre źródła nie tylko pozwalają opanować właściwą terminologię, ale także oswoić się z charakterystycznym stylem języka prawniczego.

System prawa polskiego

Podstawą warsztatu tłumacza przysięgłego jest znajomość języka prawa. Warto czytać teksty ustaw i aktów prawnych w oryginale, aby poznać stosowany w nich rejestr i sposób formułowania przepisów.
Pomocne są tzw. „czerwone książeczki” wydawane przez TEPIS – to zestaw przykładowych tekstów do tłumaczenia z różnych dziedzin, rekomendowany przez środowisko tłumaczy przysięgłych.

Aby oswoić się ze stylem i słownictwem, warto przeczytać w całości m.in.:

• Kodeks spółek handlowych,
• Kodeks cywilny i Kodeks postępowania cywilnego,
• Kodeks karny oraz Kodeks postępowania karnego.

Pomocne mogą być również dwujęzyczne opracowania wydawnictwa C.H. Beck, zwłaszcza z zakresu prawa pracy, rachunkowości czy prawa upadłościowego.
Warto także śledzić artykuły w Dzienniku Gazecie Prawnej i żółtych stronach Rzeczpospolitej.

System prawa angielskiego i amerykańskiego

Kandydaci przygotowujący się do egzaminu z języka angielskiego powinni zapoznać się z podstawami systemów prawa angielskiego i amerykańskiego.
Przydatne źródła:

• Companies Act. Table A Articles of Association,
• Konstytucja Stanów Zjednoczonych,
• Black’s Law Dictionary (Bryan A. Garner),
• Legal Translation Explained (Enrique Alcaraz, Brian Hughes),
• Law Made Simple (David Barker, Colin Padfield).

Dobrą praktyką jest też regularna lektura prasy, np. The Economist, która pozwala utrwalać formalny i prawniczy język w kontekście.

Ćwiczenia praktyczne

Najlepszym sposobem na doskonalenie warsztatu jest tłumaczenie – im więcej, tym lepiej. Warto jednak, szczególnie na początku, korzystać z konsultacji z doświadczonym tłumaczem lub wykładowcą.
W przypadku pytań dotyczących przygotowań lub pracy tłumacza przysięgłego zachęcam do kontaktu: https://przysiegly-tlumacz.pl/kontakt/

Czy trudno zdać egzamin na tłumacza przysięgłego?

Egzamin na tłumacza przysięgłego stanowi spore wyzwanie. Sama znajomość języka obcego nie wystarczy, aby uzyskać pozytywny wynik. Potrzebne są również umiejętności praktycznego przekładu, dobra orientacja w terminologii prawniczej oraz odporność na stres.

Codzienna praca tłumacza przysięgłego, zwłaszcza w zakresie tłumaczeń pisemnych, polega w dużej mierze na pracy z tekstami prawnymi i prawniczymi. Jeśli kandydat nie czuje się swobodnie w tym obszarze, to sygnał ostrzegawczy, że warto raz jeszcze zastanowić się nad wyborem ścieżki zawodowej.

Egzamin jest wymagający również organizacyjnie. Na część pisemną przewidziano cztery godziny, co oznacza konieczność przetłumaczenia czterech tekstów w ograniczonym czasie. W połączeniu ze stresem i brakiem doświadczenia w pracy pod presją, zadanie może okazać się bardzo wymagające.

Warto pamiętać, że egzamin to dopiero pierwszy etap. Zawód tłumacza przysięgłego wymaga ciągłego doskonalenia, aktualizowania wiedzy i śledzenia zmian w przepisach.

Po egzaminie – co dalej?

Po pozytywnym złożeniu egzaminu kandydat zostaje wpisany na listę tłumaczy przysięgłych prowadzoną przez Ministra Sprawiedliwości. Od tego momentu może oficjalnie wykonywać zawód tłumacza przysięgłego, w tym dokonywać tłumaczeń poświadczonych i używać pieczęci tłumacza przysięgłego. Pieczęć, zgodnie z obowiązującym wzorem, zawiera imię i nazwisko tłumacza oraz wskazanie języka, w zakresie którego posiada on uprawnienia.

Każdy tłumacz przysięgły ma obowiązek prowadzenia repertorium tłumacza przysięgłego, w którym rejestruje wszystkie dokonane tłumaczenia i czynności poświadczone. Repertorium stanowi urzędowy wykaz pracy tłumacza i może podlegać kontroli ze strony Ministerstwa Sprawiedliwości.

Uzyskanie uprawnień to dopiero początek drogi zawodowej. Praktyka tłumacza przysięgłego wymaga ciągłego doskonalenia języka, znajomości terminologii oraz śledzenia zmian w przepisach prawa.

Autor: Adam Maciejewski – tłumacz przysięgły języka angielskiego w Warszawie